Çocukluk dönemi, ağız ve diş sağlığı alışkanlıklarının kazandırıldığı en kritik zamanlardan biridir. Bu dönemde edinilen doğru bakım alışkanlıkları, sağlıklı dişlere sahip bir yetişkinliğin temelini oluşturmaktadır. Bu alışkanlığın en önemli parçalarından biri ise, erken yaşta doğru diş macunu kullanımıdır. Özellikle çocuklar için seçilen diş macununun güvenli içeriklere sahip olması hem ağız sağlığını korumak hem de olası sağlık risklerini önlemek açısından büyük önem taşımaktadır.
Çocuklar dişlerini fırçalarken diş macununu yutabilir ya da uzun süre ağzında tutabilir. Bu sebeple diş macununun içeriğinde bulunan maddelerin zararsız ve çocukların yaşına uygun olması gerekmektedir. Ayrıca çocuklara uygun tat, koku ve renk gibi unsurlar, diş fırçalamayı keyifli hale getirerek düzenli kullanım alışkanlığının oluşmasına katkı sağlamaktadır [1]. Çocuğunuzun hem sağlıklı hem de keyifli bir ağız bakım süreci geçirmesi için doğru diş macunu seçimiyle ilgili bilmeniz gereken detaylar bu yazıda sizi bekliyor.
Çocuklar İçin Diş Macunu Seçerken Nelere Dikkat Etmeli?
Çocuklarda diş macunu kullanımının en büyük sebebi diş çürüğü oluşumunun engellenmesi ve çürüklerin kontrol altına alınmak istenmesidir [2]. Çocuklar için güvenli diş macunu seçimi yaparken yalnızca temizleyici etkisine bakmak yerine içeriğinde bulunan maddelerin güvenliği ve yaşa uygunluğuna da dikkat edilmelidir. Florür oranı, zararlı kimyasallar içermeyen ürünler ve doğal içeriklerin tercih edilmesi, çocuklar için diş macunu seçiminde dikkat edilmesi gereken temel kriterlerdir.
Florür Oranının Önemi
Florür, diş minesini güçlendirerek çürük oluşumunu engelleyen maddelerden biridir. Florürün yaygın kullanımı sayesinde çocuklarda diş çürüğü sıklığı ve yaygınlığı önemli ölçüde azalmıştır [3]. Diş macunlarının içeriğinde sodyum florür, sodyum monoflorofosfat, amin florür ve kalay florür gibi çeşitli florür tuzları bulunabilmektedir [4]. Diş macunları içerisine eklenen florür miktarları 450- 5000 ppm aralığında değişmektedir.
Ancak küçük yaştaki çocukların florürlü diş macununu yutma eğiliminde olması, bazı riskleri beraberinde getirmektedir. Yapılan çalışmalar sonucunda florürün çürüğe karşı koruyucu etki kanıtlanmış olmasına rağmen, dental florozis görülme oranında bir artış olduğunu ortaya koymaktadır. Dental florozis, diş gelişiminin erken dönemlerinde aşırı florür kullanımına bağlı olarak diş minesinde meydana gelen kalıcı beyaz lekelenmeler ya da çizgilenmelerle karakterize bir durumdur. Özellikle kalıcı ön dişlerin geliştiği ilk 3 yıl, florozis riskinin en yüksek olduğu dönemdir. Bu yüzden çocukların florür alımı dikkatle izlenmelidir [5].
Zararlı Kimyasallar İçermeyen (SLS, Paraben vb.) Ürünlerin Seçimi
Çocuklar için diş macunu seçiminde içerikte bulunan kimyasal maddelerin sağlık üzerindeki olası etkileri değerlendirilmelidir. SLS, paraben, titanyum dioksit ve benzeri tartışmalı maddeleri içermeyen ürünler tercih edilmelidir.
Sodyum Lauril Sülfat (SLS), diş macunlarının köpürmesini sağlayarak diş yüzeylerinin ıslanmasını, kalıntı ve plağın gevşemesini sağlayan yüzey aktif maddedir [6]. Fakat yapılan araştırmalar, SLS’nin hücresel düzeyde hasar ve tahrişe neden olabileceğini ortaya koymuştur [7].
Parabenler antimikrobiyal özellikleri nedeniyle, diş macunları formülasyonunda kullanılmaktadır. Ancak endokrin sistem üzerinde olumsuz etkileri nedeniyle özellikle gelişme çağındaki çocuklar için risk oluşturabileceği düşünülmektedir. Ayrıca yapılan bir çalışmada ağız boşluğunda kalan parabenlerin diş eti iltihabına ve çürüklere neden olabileceği kanıtlanmıştır [8].
Doğal ve Güvenli İçerikler Tercih Edilmeli
Doğal ve güvenli içerikli ürünler hem çocukların ağız sağlığını desteklemekte hem de riskleri en aza indirmektedir. Çocuklar için doğal diş macunlarının içeriğinde hindistan cevizi yağı, meyan kökü, aynısafa, papatya, guava yaprağı, üzüm çekirdeği özü, mür yağı, karadut ve kızılcık ekstresi gibi doğal kaynaklı bileşenler bulunmaktadır. Bu tür maddeler, hem doğal antibakteriyel ve antioksidan özelliklere sahiptir hem de diş etlerini koruyarak mikrobiyal dengeyi sağlamaktadır [9].
Çocukların Yaşına Göre Diş Macunu Seçimi Nasıl Yapılmalı?
Çocukların ağız ve diş gelişimi yaşa bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Bu nedenle kullanılacak diş macununun içeriği ve florür oranı bu gelişim evrelerine uygun olmalıdır. Her yaş grubunun ağız yapısı, diş gelişim süreci ve yutma alışkanlıkları farklıdır. Bu nedenle çocukların yaşına göre diş macunu seçimi, etkili ağız bakımı sağlamanın yanı sıra güvenli kullanım açısından da önemli hale gelmektedir [1].
0-3 Yaş İçin Diş Macunu Seçimi
0-3 yaş döneminde bebeklerin süt dişleri çıkmaya başlamaktadır. Ağız hijyenine alışmaları için kritik bir dönemdir. Bebeklerin diş macununu yutma riski yüksek olduğu için, florürsüz ya da düşük florür içeren (450–500 ppm) diş macunları tercih edilmelidir [10]. Ayrıca, içerik bakımından SLS, paraben gibi zararlı kimyasallardan arındırılmış, mümkün olduğunca doğal içerikli ürünler kullanılmalıdır.
Diş macunu miktarı ise 0-3 yaş için pirinç tanesi kadar olmalıdır [11]. Fırçalama işlemi ebeveyn kontrolünde yapılmalıdır. Tat ve koku açısından hafif formüller tercih edilmesi, bebeklerin diş fırçalama alışkanlığı kazanmasını kolaylaştırmaktadır.
3-6 Yaş İçin Diş Macunu Seçimi
3-6 yaş aralığındaki çocuklar artık dişlerini kendileri fırçalayabilirler. Ancak hala diş macununu yutma problemi yaşayabilirler. Bu nedenle florür oranı 500–1000 ppm arasında olan ürünler önerilir. Eğer çocuğun çürük riski düşükse, doğal mineral ve bitkisel içeriklere sahip florürsüz diş macunu tercih edilebilir.
Diş macunu miktarı 3-6 yaş için bezelye tanesi kadar olmalıdır. Çocukların fırçalama işleminden sonra mutlaka ağzını çalkalaması, macunu ve köpüğü tükürmesi gerekmektedir [12]. Çocuk dişlerini tek başına fırçalıyor olsa bile, mutlaka ebeveyn gözetiminde olmalıdır. Meyve aromalı ve hafif kokulu diş macunları bu yaş grubunun ilgisini çekerek düzenli kullanım alışkanlığı kazandırabilir.
6 Yaş ve Üzeri Çocuklar İçin Diş Macunu Seçimi
6 yaş ve üzeri çocuklarda dişlerin büyük bir kısmı çıkmaya başlamaktadır. Böylece dişlerin çürüme riski de artmaktadır. Bu dönemdeki çocuklar artık diş macununu tükürebilme becerisine sahiptir. Bu nedenle 6 yaş ve üzeri çocuklarda, yetişkinlerde olduğu gibi 1450 ppm florür içeren diş macunları kullanılabilmektedir [9].
Ancak çocukta çürük riski düşükse veya florozis endişesi varsa, bu kararı çocuk diş hekiminizle birlikte vermeniz önerilmektedir. Diş fırçalama alışkanlığını sağlamak için çocuğa hitap eden tat ve renklerde ürünler kullanılabilir. Fakat içeriğin doğal ve güvenilir olmasına dikkat edilmelidir.
Diş Macunu Seçiminin Çocukların Diş Fırçalama Alışkanlığına Etkisi
Diş fırçalama alışkanlığı, çocuklarda erken yaşta kazanılan ve yaşam boyu devam etmesi gereken, önem taşıyan bir davranıştır. Çocuk diş macunu seçiminde ürünlerin tat, renk, koku açısından çocuklara hitap etmesi düzenli diş fırçalama alışkanlığının benimsenmesini kolaylaştırmaktadır [13].
Çocukları Motive Eden Özellikler (Tat, Renk, Koku)
Diş macunu seçiminde tat, renk ve koku gibi duyusal faktörler, çocukların düzenli ve bilinçli ağız bakım alışkanlığı geliştirmesini teşvik eden unsurlarıdır. Yapılan bir çalışmada çocukların diş macunlarının kırmızı renkte, tatlı tadı ve meyve kokulu olmasını istedikleri belirlenmiştir. Bu tür özellikler, diş fırçalamayı sıkıcı bir zorunluluk olmaktan çıkarıp keyifli ve eğlenceli bir alışkanlığa dönüştürmektedir [14]. Bu nedenle çocuklara daha keyifli bir fırçalama deneyimi yaşatmak için test edilmiş, çocuk dostu aromalar seçilmelidir [15].
Doğru Ürün Seçiminin Alışkanlık Kazanmadaki Rolü
Florür içermeyen, doğal içerikli diş macunları özellikle küçük yaştaki çocuklar için diş macununu yutma riskine karşı daha güvenli bir tercihtir. Ürünün tadı, rengi ve kokusu çocuğun bu alışkanlığı benimsemesinde belirleyici bir faktördür.
Böylece çocuklar diş fırçalama alışkanlığı kazanırken ebeveynler ise gönül rahatlığıyla süreci yönetmektedir. Çocuklar doğru ürün seçimi ile diş fırçalamayı bir zorunluluk değil, kendi tercih ettiği eğlenceli bir rutin olarak görmeye başlarlar [16].
Güvenli ve doğal içeriklerle formüle edilmiş diş macunlarını tercih etmek, çocukların ağız sağlığını destekler. Bu kriterlere uygun bir ürün olarak Perio Diş Macunu’nu buradan inceleyebilirsiniz.
Ebeveynlerin Diş Macunu Seçiminde Dikkat Etmesi Gereken Noktalar
Ebeveynler, çocukları için uygun diş macununu seçerken içerik, güvenlik, kullanım kolaylığı ve çocuğun tercihlerine dikkat etmesi gerekmektedir. Diş macununun içeriği; kullanım amacı, tat ve koku özellikleri ile yaşa uygunluk gibi kriterlere göre tasarlanmaktadır. Çocuklar için geliştirilen formüller, yetişkinler için geliştirilen ürünlerden farklılık göstermektedir. Yetişkin macunları daha yüksek oranda aşındırıcı maddeler bulundurmakta ve yoğun yüzey aktif maddeler, aromalar da içerebilmektedir.
Bu süreçte ebeveynlerin bilinçli ve dikkatli davranması büyük önem taşır. Çünkü seçilen ürün hem çocuğun ağız ve diş sağlığını doğrudan etkiler hem de uzun vadede hijyen alışkanlıklarının gelişimine katkı sağlamaktadır [1].
Ürün Etiketi ve İçerik Kontrolü Nasıl Yapılmalı?
Ebeveynler diş macunu seçiminde ürünün etiketini dikkatli bir şekilde incelemelidir. Etikette bulunan maddeler ürünün güvenli ve çocuğun yaşına uygun olup olmadığını anlamak için önemlidir. 6 yaş altı çocuklar için ebeveynler florür ve SLS içermeyen doğal içerikli diş macunları tercih etmelidir. Doğal içeriklerle formüle edilmiş diş macunlarında hindistan cevizi yağı, meyan kökü, aynısafa, üzüm çekirdeği özü, guava yaprağı ekstresi gibi bitkisel kaynaklı bileşenler bulunması tercih sebebi olabilir. Bu bileşenler, ağız sağlığını korumaya yardımcı olurken aynı zamanda ağız içi florayı desteklemektedir [17].
Çocukların Ürün Seçim Sürecine Dahil Edilmesi
Çocuklar için ağız bakımı süreci ne kadar eğlenceli hale getirilirse alışkanlığın günlük yaşamlarının bir parçası haline gelmesi de o kadar kolaylaşmaktadır. Ürünün kokusunu seçmek, etiketini incelemek gibi küçük kararlar, çocukların süreçte söz sahibi olduklarını hissetmelerini sağlamaktadır. Bu da onları motive ederek fırçalamayı bir görev değil, eğlenceli bir rutin olarak görmelerine yardımcı olmaktadır [18].
Çocukluk yıllarında güvenli içeriklere sahip, çocukların yaşına uygun ve onların ilgisini çeken tat, koku ve renk özellikleriyle formüle edilmiş ürünler sayesinde diş fırçalama eğlenceli hale gelmektedir. Böylece çocuklar hem alışkanlık kazanmakta hem de ömür boyu sağlıklı bir ağız yapısının korunması sağlanmaktadır. Bu sürecin etkili olabilmesi için ebeveynlerin, doğal ve güvenli içeriklere sahip çocuk diş macunu önerilerine göre ürün seçmeleri büyük önem taşımaktadır.
Kaynakça
1. Stovell, A. G., Newton, B. M., & Lynch, R. J. (2013). Important considerations in the development of toothpaste formulations for children. International dental journal, 63, 57-63.
2. DEVRİMCİ, E. E., & TÜRKÜN, L. Ş. (2020). Diş Macunu Seçimi Neye Göre Yapılmalı? Turkiye Klinikleri Restorative Dentistry-Special Topics, 6(2), 23-30.
3. Wong, M. C. M., Clarkson, J., Glenny, A. M., Lo, E. C. M., Marinho, V. C. C., Tsang, B. W. K., ... & Worthington, H. V. (2011). Cochrane reviews on the benefits/risks of fluoride toothpastes. Journal of dental research, 90(5), 573-579.
4. Muhler, J. C., Radike, A. W., Nebergall, W. H., & Day, H. G. (1954). The effect of a stannous fluoride-containing dentifrice on caries reduction in children. Journal of Dental Research, 33(5), 606-612.
5. Wright, J. T., Hanson, N., Ristic, H., Whall, C. W., Estrich, C. G., & Zentz, R. R. (2014). Fluoride toothpaste efficacy and safety in children younger than 6 years: a systematic review. The Journal of the American Dental Association, 145(2), 182-189.
6. Lambrecht, I. H. L. J. T. (2011). Oral care. Topical Applications and the Mucosa, 40, 107-115.
7. Tadin, A., Gavic, L., Govic, T., Galic, N., Zorica Vladislavic, N., & Zeljezic, D. (2019). In vivo evaluation of fluoride and sodium lauryl sulphate in toothpaste on buccal epithelial cells toxicity. Acta odontologica scandinavica, 77(5), 386-393.
8. Ahn, G. S., Park, Y. D., & Yoo, S. M. (2014). The exposure amount of paraben from commercial toothpaste. International Journal of Clinical Preventive Dentistry, 10(1), 31-36.
9. Diaz, M. A. N., de Oliveira Carvalho, I., & Diaz, G. (2015). Herbal dentifrices for children. Emerging Trends in Oral Health Sciences and Dentistry.
10. Wright, J. T., Hanson, N., Ristic, H., Whall, C. W., Estrich, C. G., & Zentz, R. R. (2014). Fluoride toothpaste efficacy and safety in children younger than 6 years: a systematic review. The Journal of the American Dental Association, 145(2), 182-189.
11. Cameron, A. C., & Widmer, R. P. (Eds.). (2021). Handbook of Pediatric Dentistry E-Book: Handbook of Pediatric Dentistry E-Book. Elsevier Health Sciences.
12. Cury, J. A., & Tenuta, L. M. A. (2014). Evidence-based recommendation on toothpaste use. Brazilian oral research, 28(spe), 1-7.
13. Mennella, J. A., & Beauchamp, G. K. (1998). Early flavor experiences: research update. Nutrition reviews, 56(7), 205-211.
14. Choudhari, S., Gurunathan, D., & Kanthaswamy, A. C. (2020). Children's perspective on color, smell and flavor of toothpaste. Indian Journal of Dental Research, 31(3), 338-342.
15. Stovell, A. G., Newton, B. M., & Lynch, R. J. (2013). Important considerations in the development of toothpaste formulations for children. International dental journal, 63, 57-63.
16. Davies, R., Scully, C., & Preston, A. J. (2010). Dentifrices: an update.
17. Dağ, C., & Özalp, N. (2013). Ağız-diş sağlığının vazgeçilmezi: diş macunları. Acta Odontologica Turcica, 30(3), 149-56.
18. TÜMEN, E. C. ÇOCUK DİŞ HEKİMLİĞİ.
