TRICLOSAN: Koruyucu mu, Bozucu mu?

Triclosan (Triklosan) Nedir?

Triclosan, yaygın olarak kullanılan bir antimikrobiyal ajan olup, bakteri ve kontaminasyonun büyümesini engeller veya durdurur. Mikropları yok etme yeteneği nedeniyle triklosan, eskiden birçok reçetesiz (OTC) antibakteriyel sabun ve vücut yıkama jelinin yaygın bir bileşeni olarak kullanılmaktaydı. Ancak, triclosanın insanlar üzerindeki potansiyel etkileri, endokrin bozulma, biyoakümülasyon (vücutta birikimi) ve antibiyotiklere/antibakteriyel ürünlere direnç gelişimi gibi konularda endişelere yol açmıştır.

Triclosan (Triklosan) Nelerde Var?

Tıraş sonrası losyonları, banyo ürünleri, ayak spreyleri, diş macunları, saç kremi ve makyaj ürünleri gibi su bazlı formülasyonlarda koruyucu olarak kullanılmaktadır.

Triclosan (Triklosan) İçeren Diş Macunları

Triklosan, plak ve diş eti iltihabını (gingivitis) azaltmak için diş macunlarına eklenebilen bir antibakteriyel maddedir.

Triclosanın diş macununda koruyucu olarak kullanımı hem yetişkinlerde hem de çocuklarda (0,5-18 yaş) tek başına kullanıldığında %0,3’lük konsantrasyonda güvenlidir, ancak 3 yaşından küçük çocuklarda kombinasyon halinde kullanıldığında güvenli değildir. 

Triclosan (Triklosan) İçeren Sabunlar 

2013 yılında FDA, antibakteriyel sabun ve vücut şampuanı üreticilerinden, ürünlerinin uzun süreli günlük kullanım için güvenli olduğunu gösteren kanıtlar sunmalarını talep etti. Ayrıca, bu ürünlerin triklosan içermeyen ürünlere kıyasla enfeksiyonları önlemede daha etkili olduklarını kanıtlamalarını istedi. 

Yapılan birçok farklı çalışmanın verilerini inceleyen araştırmacılar, triklosan içeren antibakteriyel sabun kullanan kişiler ile normal sabun kullanan kişilerin hastalanma olasılıklarının aynı olduğunu buldular.

Ardından Amerika Birleşik Devletleri'ndeki Gıda ve İlaç Dairesi (FDA), 2016 yılında triklosan içeren tüketici antiseptik yıkama ürünlerinin satışını yasakladı. Satılan tüm sabunların yaklaşık %40'ı buna dahildi.

Triclosan (Triklosan) Zararlı mı?

Triklosan pek çok ürün içerisinde koruyucu fonksiyonu nedeni ile yıllardır kullanılmaktadır. Fakat son zamanlarda kimyasal koruyucular üzerinde yapılan çalışmalar bu hammaddenin hormon bozucu etkilerini vurgulamaktadır. Uzun vadeli kullanımlarda hormonal sistemde yarattığı tahribat pek çok çalışma ile de desteklenmiştir. 

Triclosan (Triklosan) Zararları

In vitro çalışmalar, Triklosanın östrojenler, androjenler ve tiroid ekseni üzerinde endokrin bozucu potansiyelini göstermektedir. Ana C Marques ve arkadaşları tarafından 2022 yılında yapılan araştırmaya göre “Triclosanın östrojenik ve androjenik aktivitesinin hem hayvanlarda hem de insanlarda üreme sistemi, kardiyovasküler sistem ve tiroid fonksiyonu üzerinde olumsuz etkileri olduğu gösterilmiştir. Spesifik olarak, erkek ve dişi doğurganlığını, sperm morfolojisini ve hareketliliğini etkilediği bulunmuştur. Kardiyovasküler çalışmalarda triclosan, balıklarda ve farelerde kalp bozukluklarının yanı sıra arter kasılmasının engellenmesiyle ilişkilendirilmiştir. Ek olarak triclosanın dolaşımdaki tiroid hormon düzeylerini azalttığı, tiroid bezinin morfolojisini değiştirdiği ve tiroid hormonu fonksiyonuna müdahale ettiği gösterilmiştir.” 

TCS (Triclosan)'nin en az anlaşılan yönü biyolojik birikim ve bunun uzun vadeli sağlık etkileriyle nasıl ilişkili olabileceğidir. Çoklu idrar tahlili çalışmaları, dünyanın çeşitli yerlerindeki deneklerde TCS'nin varlığını göstermektedir. ABD'de 2517 katılımcının %75'inin idrarlarında TCS için 2,4-3790 μg/L konsantrasyonlarında pozitif sonuç çıktığı bulundu; bu, 2,3 μg/L'lik başlangıç tespit seviyesinden çok daha yüksekti. 

Yenidoğan kordon kanında da TCS tespit edildi. New York City'de yapılan bir araştırma, 181 hamile anneden alınan idrar örneklerinin %100'ünün ve bebeklerinden alınan kordon kanı örneklerinin %51'inin TCS içerdiğini gösterdi.

Fare modellerinde TCS'ye perinatal maruz kalma, nörojenez ve nöronal büyümenin bozulmasıyla bağlantılı olabilirdi; bu daha sonra, hafızanın azalması ve anksiyete ile ilişkili davranışların artması dahil olmak üzere doğumdan sonraki davranışsal ve sosyal problemlerle daha da ilişkilendirilir.

Triclosanın antibiyotiklere karşı bakteri direnci üzerinde vitro çalışmalarda bir etkisi olduğu görünse de çevrede yapılan çalışmalar direncin arttığını onaylamamıştır.

Kozmetik ürünlerdeki kullanımı, yetkilendirilmiş konsantrasyonlarda insan sağlığı için güvenli kabul edilmektedir. Tüm koruyucular gibi, kozmetik ürünlerde triclosan kullanımı sıkı bir şekilde düzenlenmektedir. Ancak, devam eden araştırmalar ve düzenleyici incelemeler, potansiyel risklerini ve faydalarını değerlendirmeye devam etmektedir.

Triclosan (Triklosan) İçermeyen Diş Macunu

Yapılan çalışmalar antibakteriyel ajan olarak ürünlerde Triklosan kullanımının, kullanılmayanlara kıyasla büyük bir fark göstermediğini kabul etmiş ve yararını açıklayamamıştır. Diğer yandan olası zararlarına yönelik yapılmış çalışmalar bu hammaddenin kullanımına yönelik pek çok risk bulunduğunu gözler önüne sermiştir.

Doğal antibakteriyel ajanların kullanılması ile aynı etki sağlanabilecekken, pek çok olası zarar barındıran Triklosan’ın kullanımı şüphe uyandırmaktadır. Bu nedenle bir fark yaratarak içeriğinde Triklosan bulunmayan diş macunları kullanımına yönelmek ve şüpheden uzak bir ağız temizliği sağlamak mümkün.

Kaynaklar

1. https://cosmileeurope.eu/inci/detail/16339/triclosan/
2. https://ec.europa.eu/growth/tools-databases/cosing/reference/annexes/list/V
3. Marques AC, Mariana M, Cairrao E. Triclosan and Its Consequences on the Reproductive, Cardiovascular and Thyroid Levels. Int J Mol Sci. 2022;23(19):11427. Published 2022 Sep 28. doi:10.3390/ijms231911427
4. https://health.ec.europa.eu/latest-updates/sccs-scientific-advice-safety-triclocarban-and-triclosan-substances-potential-endocrine-disrupting-2022-11-04_en
5. Papavasilopoulos, Rachel K, and Sanghoon Kang. “Bibliometric Analysis: The Effects of Triclosan on Human Health.” Toxics vol. 10,9 523. 1 Sep. 2022, doi:10.3390/toxics10090523