Retinol Nedir? Kozmetikte Kullanımı ve Bilinmesi Gereken Sınırlamalar

Derimiz, en büyük organımızdır ve çeşitli bağışıklık savunma stratejileri aracılığıyla iç organlar ile dış mikrobiyal dünya arasında önemli bir bariyer görevi görmektedir(1,2). Bu bariyerin birçok iç ve dış etken nedeniyle hasar gördüğü bilinmektedir. Güneş ışınları nedeniyle lekelenme, yaşla beraber kırışıklık oluşumu, hormonlar nedeniyle sivilce oluşumu gözlenebilmektedir. İnsanlar bu değişiklikleri olabildiğince azaltmak ve daha sağlıklı bir cilde sahip olmak için çeşitli cilt bakım ürünlerini yüzyıllardır denemiştir. Bu içeriğimizde de size bu maddelerden biri olan retinolden bahsetmek istiyorum.

Retinol aslında A vitamini olarak da bilinen retinoid ailesinin bir üyesidir. A vitamini ailesi; retinoik asit, retinoik asit esterleri, retinol esterler, retinaldehit ve retinol içerir, bu ailenin üyeleri kozmetik ve eczacılıkta yaygın olarak kullanılmaktadır. Bu ailenin bazı üyeleri yurt dışında reçete ile satılırken bazı üyeleri reçetesiz bir şekilde kullanıma sunulmaktadır. Retinol, daha hafif olan bir üyedir ve dermokozmetik ürünlerde daha sıklıkla kullanılır(3-5).  

Kozmetik ürünlerde retinol, deride hücre yenilenmesini, kolajen ve elastin gibi deri sıkılığını etkileyen kimyasalların üretimini teşvik edebilmesi gibi özellikleri nedeniyle cilt dokusunu iyileştirebildiği, kırışıklıkları ve sivilceleri azaltabildiği için yaşlanma karşıtı ve akne giderme amacıyla sıklıkla kullanılır(6,7).

Retinol Kullanımının Cilt Bakımındaki Önemi ve Faydaları Nelerdir?

Retinol, cilt bakımı için son senelerde kozmetik formülasyonlarının içinde daha çok karşımıza çıkan bir bileşiktir. Son pazar eğilimlerine göre, tüketiciler giderek daha hızlı güzelleşmek ve cilt durumunu daha hızlı iyileştirmek için daha yüksek etkili ürünler beklemektedir. Hem dermatolog topluluğu hem de kozmetik endüstrisi, iyi tasarlanmış formülasyonlar ve ürünler aracılığıyla işlevsel sorunları ele almayı, cilt görünümünü iyileştirmeyi ve tüketici beklentilerini karşılamayı ummakta ve bunun için çalışmalar yürütmektedir(8).

Peki retinolün faydaları nelerdir kısaca bakalım.

• Retinol anti-aging etkileri nedeniyle yaşlanmayla ortaya çıkan değişikliklerin ortadan kaldırılması amacıyla kullanılmaktadır. Kolajen ve hücre yenilenmesini destekleyerek kırışıklıkların, ince çizgilerin ve sarkık cilt görünümünü azaltmaya yardımcı olur.
• Retinol cilt gözeneklerini temizlemeye, iltihabı azaltmaya ve akne oluşumunu önlemeye yardımcı olabilir, bu da onu akneye yatkın ciltler için etkili bir bileşik haline getirir.
• Son olarak retinol, ölü deri hücrelerinin dökülmesini ve yenilerinin oluşmasını teşvik ederek cilt dokusunu iyileştirir, cilt tonunu eşitler ve genel cilt parlaklığını artırır (9)
  

Yapılan klinik çalışmaların birinde düzenli olarak %0,1 konsantrasyonda retinol ürünleri kullanıldığında kırışıklık karşıtı etkilerine ek olarak, cilt dokularında, elastikiyetinde, sıkılığında, gözeneklerinde, parlaklığında ve deri tabakasının neminde iyileşmeler gözlenmiştir(8).

Kozmetik Ürünlerde Retinol Konsantrasyonu: Ne Kadar Güvenli

Güçlü yaşlanma karşıtı özelliklerine rağmen, retinol kararsız, ışığa ve oksijene duyarlı ve tahriş edicidir, bu da güvenli ve etkili retinol formülasyonlarının geliştirilmesini acil bir ihtiyaç haline getirir(10). Tabii ki de geliştirilen formülasyonlardaki retinol konsantrasyonuna da dikkat edilmesi gereklidir.

Toplumun, Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi tarafından belirlenen A vitaminine genel maruziyetinin üst alım seviyesini aşabilme potansiyeli nedeniyle retinol kullanımı ile ilgili güvenlik endişesi oluşmuştur. Kozmetiklerde A vitamininin kullanımının güvenli olduğunu belirten Tüketici Güvenliği Bilimsel Komitesi (SCCS), kozmetik ürünlerden kaynaklanan A vitamini katkısının, gıda ve takviyelerden en yüksek düzeyde A vitaminine maruz kalan tüketiciler için endişe verici olabileceğini belirtmiştir.

Avrupa Birliği, retinol, retinil asetat ve retinil palmitat gibi A vitamini türevlerinin kozmetikte kullanılma sınırlarını revize etmiştir. Retinol eşdeğerlerinin güvenli konsantrasyonları vücut losyonlarında %0,05, diğer durulanmayan ve durulanan ürünlerde (güneş kremleri, kırışıklık karşıtı kremler, göz kremi vb.) ise %0,3 ile sınırlandırmıştır. Ayrıca, A vitamini içeren ürünlerin etiketlerinde, tüketicilerin günlük A vitamini alımını dikkate almaları gerektiği konusunda uyarı bulunması zorunlu kılınmıştır.
1 Kasım 2025'ten itibaren bu maddeleri içeren ve koşullara uymayan kozmetik ürünler AB pazarında yer alamayacak ve 1 Mayıs 2027'den itibaren piyasada bulundurulmasına izin verilmeyecektir(11).

Retinol İçeren Ürünleri Kullanırken Dikkat Edilmesi Gereken 5 Önemli Nokta

Birçok kimyasal gibi retinolün de kullanılması esnasında dikkat edilmesi gereken noktalar vardır. Retinol kullanımı kolay ve etkili bir bileşen olsa da dikkatsiz kullanıldığında ciltte istenmeyen sorunlara yol açabilmektedir. Bu nedenle retinol içeren ürünleri kullanırken dikkat edilmesi gereken önemli noktaları sizinle paylaşmak isteriz.

1. İlk öncelikle cildinizi iyi tanımanız gerekmektedir. Hassas veya atopik cildiniz var ise kullanacağız konsantrasyon değişecektir. Cildinizin ihtiyacı olan ürünü ve konsantrasyonu bulmak için sabırlı olmanız ve en düşük konsantrasyona sahip ürünlerden başlamanız gerekmektedir.
2. Düşük konsantrasyonla başladığınız gibi haftada 1 veya 2 kez kullanarak başlamanız gerekmektedir. Cildiniz alıştıkça konsantrasyonu arttırmadan önce kullanma sıklığınızı arttırabilir ve süreci takip edebilirsiniz.
3. Ürünü kullanırken cildinizi nemlendirmeyi unutmamalısınız. Remedium SOS Onarıcı Bakım Kremi’ni denemek isteyebilirsiniz.
4. Ürünleri gece kullanmanız ve sabah olduğunda mutlaka yüksek korumalı güneş kremi kullanmanız gerekmektedir.
5. Daha önce kullanmadığınız için cildinizi iyi takip etmeniz, tahriş edici diğer ürünlerde aynı anda kullanmamalı ve aşırı tahriş olma durumunda kullanmayı bırakıp doktora görünmeniz gerekmektedir.

Retinol içeren ürünleri bu şekilde kullanmak ciltteki tahrişi azaltır ve etkin sonuçlar almanızı sağlar(12).

Hassas Ciltler İçin Retinol Alternatifleri ve Doğal Çözümler

Özellikle de hassas cilde sahip insanlar için retinol bazı istenmeyen yan etkilere sebep olabilmektedir. İlk sırada cilt tahrişi geliyor. Sık ve yüksek dozla kullanılmasa bile hassas ciltli insanlarda retinol kızarıklığa, tahrişe ve hatta soyulmaya neden olabilmektedir. Bunun dışında güneşe karşı aşırı hassasiyet de söz konusudur.

Eğer yüksek konsantrasyona sahip retinol ürününü sıklıkla kullanıyorsanız hassas bir cildiniz olmasa bile bu şekildeki kullanım da aynı sorunlara neden olabilecektir. Neyse ki, istenmeyen yan etkiler olmadan benzer faydalar sunan retinole birkaç alternatif var. Retinolü denediyseniz ancak çok sert bulduysanız işte hassas ciltler için birkaç retinol alternatifi:

1. Bakuchiol

Babchi (Psoralea corylifolia) bitkisinin tohumlarından elde edilen bakuchiol, retinole doğal bir alternatif olarak popülerlik kazanmıştır. Temiz cilt bakımının yükselişi ve popülerliğiyle birlikte, Bakuchiol, kolajen üretimini uyararak ve hücre yenilenmesini destekleyerek retinole benzer şekilde çalışır ancak bununla ilişkili tahrişe neden olmaz. Bakuchiol cilde naziktir ve bu da onu hassas cilt tipleri için uygun hale getirir.

2. Alfa Hidroksi Asitler (AHA'lar)

Glikolik asit ve laktik asit gibi AHA'lar, ölü deri hücreleri arasındaki bağları çözerek alttaki daha pürüzsüz, daha parlak cildi ortaya çıkaran kimyasal peelinglerdir. Cilt dokusunu iyileştirmeye, koyu lekelerin solmasına ve ince çizgilerin ve kırışıklıkların görünümünü azaltmaya yardımcı olurlar(9). AHA içeren ürünlerin etkinliğine dair klinik kanıtlar, hafif akne veya akneye eğilimli ciltler ve yaşlanan ciltler, özellikle fotoyaşlanmış ciltler için etkili olabileceğini göstermiştir(13). AHA'lar retinolden daha az tahriş edicidir ve temizleyicilerde, toniklerde ve serumlarda bulunabilir.

3. C Vitamini

C vitamini, cildi aydınlatmaya, koyu lekeleri azaltmaya ve çevresel hasara karşı korumaya yardımcı olan güçlü bir antioksidandır. Kolajen sentezini destekler ve cilt parlaklığını artırır. C vitamini çoğu cilt tipi tarafından iyi tolere edilir ve serumlarda ve kremlerde bulunabilir.

4. Niasinamit (B3 Vitamini)

Niasinamit, yağ üretimini düzenlemeye, gözenekleri küçültmeye ve cilt bariyerini güçlendirmeye yardımcı olan çok yönlü bir bileşendir. Düzensiz cilt tonunu iyileştirebilir, kızarıklığı azaltabilir ve iltihabı yatıştırabilir. Niasinamit tahriş edici değildir ve hassas ciltler tarafından iyi tolere edilir (9).

5. Azelaik Asit

Topikal uygulamada azelaik asit iyi tolere edilir ve yan etkiler genellikle hafif ve geçici lokal tahrişle sınırlıdır. Bu nedenle, tek başına veya diğer kimyasallarla birlikte kullanılan topikal azelaik asidin, akne ve en önemlisi melazma olmak üzere çeşitli hiperpigment bozuklukların tedavisinde değerli olduğu görülmüştür(14).

Retinol Kullanımında Sık Yapılan Hatalar ve Çözüm Önerileri

Retinol kullanımında sık yapılan hatalara bakacak olursak ürünü kullanmaya ilk başlandığında yüksek dozla başlamak ve yeni başlanan ürünler için önerilen kullanım sıklığından daha sık kullanmak, retinol gibi cildi tahriş edebilecek ürünleri kullanırken nemlendirici ve yüksek korumalı güneş kremleri kullanmamak, ürünü gece değil gündüz kullanmak ve beraber kullanılmaması gereken ürünlerle kombine etmek sık yapılan hatalardandır. Bu gibi durumlarda retinol cildi tahriş edebilir ve hassasiyet oluşturabilir. Bu gibi hatalar için çözüm önerileri olarak düşük konsantrasyonlu retinol ürünleri ile başlamak ve haftada 1 veya 2 kez kullanmak, nemlendirici ve yüksek korumalı güneş kremleri kullanmayı ihmal etmemek, ürünleri gece kullanmak gerekmektedir. Etkiyi görebilmek için en az 2 hafta boyunca kullanılması gerektiğinin bilincinde olmak ve sabretmek gereklidir.  Eğer bütün bu unsurlara dikkat etmenize rağmen cilt hassasiyeti ve iritasyonu gözlemliyor iseniz ürünü kullanmayı bırakıp dermatologla görüşmeniz en doğrusu olacaktır(12).

Retinol ve Diğer Aktif İçerikler: Hangi Ürünlerle Birlikte Kullanılmamalı?

Retinol ciltte hassasiyet ve güneşe karşı duyarlılığı arttırabildiği için diğer hassasiyet oluşturabilecek kimyasallarla aynı anda kullanılması önerilmez. İşte retinol ile birlikte kullanılmaması gereken aktif içerikleri sizin için derledik.

Retinole alternatif olarak daha önce ifade ettiğimiz bileşiklerden alfa hidroksi asitlerin herhangi bir üyesi veya azaleik asit, retinol ile aynı anda kullanılmaz. Bu kimyasalların retinol ile benzer bir çalışma şekli olduğu için beraber kullanılması durumunda cildi daha çok tahriş edecektir. Bunların dışında akne tedavisi için sıklıkla kullanılan salisilik asidin de retinol ile beraber kullanılmaması gereklidir. Sadece salisilik asit değil diğer beta hidroksi asit grubundaki bileşiklerin de retinol ile beraber kullanılmaz.

Bunlarla beraber retinol ve C vitaminlerinin topikal uygulamasının hem kronolojik hem de fotoyaşlanmanın neden olduğu cilt değişikliklerini en azından kısmen tersine çevirebildiğini göstermiştir(15). C vitamini cildi çevresel saldırganlardan korurken retinol cildi onardığı ve yeniden inşa ettiği için, günün zıt saatlerinde en iyi şekilde kullanılırlar(16). Ayrıca niasinamidin cilt tahrişi yapmayan hafif bir içerik olması nedeniyle de retinol ile beraber kullanılması sorun teşkil etmeyecektir.

KAYNAKÇA
1.    Gallo R. L. (2017). Human Skin Is the Largest Epithelial Surface for Interaction with Microbes. The Journal of investigative dermatology, 137(6), 1213–1214. https://doi.org/10.1016/j.jid.2016.11.045.

2.    Harris, T. A., Gattu, S., Propheter, D. C., Kuang, Z., Bel, S., Ruhn, K. A., Chara, A. L., Edwards, M., Zhang, C., Jo, J. H., Raj, P., Zouboulis, C. C., Kong, H. H., Segre, J. A., & Hooper, L. V. (2019). Resistin-like Molecule α Provides Vitamin-A-Dependent Antimicrobial Protection in the Skin. Cell host & microbe, 25(6), 777–788.e8. https://doi.org/10.1016/j.chom.2019.04.004. 

3.    Temova Rakuša Ž, Škufca P, Kristl A, Roškar R. Quality control of retinoids in commercial cosmetic products. J Cosmet Dermatol. 2021; 20: 1166–1175. https://doi.org/10.1111/jocd.13686

4.    Wang, Y., Zhang, Q., Wei, Y., Cai, X., Li, Z., Wu, Q., Zhang, X., Deng, C., Shu, P., & Xiang, Q. (2024). Retinol semisolid preparations in cosmetics: transcutaneous permeation mechanism and behaviour. Scientific reports, 14(1), 22793. https://doi.org/10.1038/s41598-024-73240-y

5.    Krombholz, R., Fressle, S., & Lunter, D.(2022). Ex vivo—In vivo correlation of retinol stratum corneum penetration studies by confocal Raman microspectroscopy and tape stripping. Int J Cosmet Sci. 44: 299–308. doi:10.1111/ics.12775.

6.    Wang, Y., Zhang, Q., Wei, Y. et al. Retinol semisolid preparations in cosmetics: transcutaneous permeation mechanism and behaviour. Sci Rep 14, 22793 (2024). https://doi.org/10.1038/s41598-024-73240-y. 

7.    Spierings N. M. K. (2021). Evidence for the Efficacy of Over-the-counter Vitamin A Cosmetic Products in the Improvement of Facial Skin Aging: A Systematic Review. The Journal of clinical and aesthetic dermatology, 14(9), 33–40.

8.    Ye, Y., Li, Y., Xu, C., & Wei, X. (2023). Improvement of mild photoaged facial skin in middle-aged Chinese females by a supramolecular retinol plus acetyl hexapeptide-1 containing essence. Skin health and disease, 3(4), e239. https://doi.org/10.1002/ski2.239

9.    Mamelak, A. (2024). Can’t Tolerate Retinol? Try These 6 Great Alternatives. Westlake Dermatology & Cosmetic Surgery Web Site. https://www.westlakedermatology.com/blog/retinol-alternatives/, 16.03.2025.

10.    Pandey, A. in Solid Lipid Nanoparticles: A Multidimensional Drug Delivery System. 249–295 (2020).

11.    SCCS (Scientific Committee on Consumer Safety), revision of the scientific Opinion (SCCS/1576/16) on vitamin A (Retinol, Retinyl Acetate, Retinyl Palmitate), preliminary version of 10 December 2021, final version of 24-25 October 2022, SCCS/1639/21.

12.    ?. (2021). Retinol Hakkında İpuçları: Cilde Faydaları ve Etkilerini En Üst Düzeye Çıkarma. Korendy Web Site. https://www.korendy.com.tr/blogs/korendy-blog/retinol-hakkinda-i%CC%87puclari-cilde-faydalari-ve-etkilerini-en-ust-duzeye-cikarma, 16.03.2025.

13.    Babilas, P., Knie, U. and Abels, C. (2012), Cosmetic and dermatologic use of alpha hydroxy acids. JDDG: Journal der Deutschen Dermatologischen Gesellschaft, 10: 488-491. https://doi.org/10.1111/j.1610-0387.2012.07939.x

14.    Fitton, A., & Goa, K. L. (1991). Azelaic acid. A review of its pharmacological properties and therapeutic efficacy in acne and hyperpigmentary skin disorders. Drugs, 41(5), 780–798. https://doi.org/10.2165/00003495-199141050-00007

15.    Seité S., Bredoux C., Compan D., Zucchi H., Lombard D., Medaisko C., Fourtanier A. Histological evaluation of a topically applied retinol-vitamin C combination. Skin Pharmacol. Physiol. 2005;18:81–87. doi: 10.1159/000083708.

16.    Migala, J. (2025). 6 Skin-Care Ingredient Combinations That Don’t Mix. Everyday Health Web Site. https://www.everydayhealth.com/skin-beauty/skin-care-ingredient-combinations-that-dont-mix/, 16.03.2025.