Güneş, yaşamdır desek yanlış olmaz. Güneşin birçok yararı varıdır. En bilineni kesinlikle, D vitaminin asıl kaynağı olmasıdır. Ancak hayatın yapı taşı olan güneşe uzun süre maruz kalmak, cildimizde bazı hasarlara neden olabilmektedir. Bu yüzden güneş kremi gibi bir koruyucu ürün kullanmak gerekebilir. Peki, güneş kremi kullanırken, güneşin zararlarıyla beraber yararlarını da mı engelliyoruz?
D Vitamini Ne İşe Yarar ve Nasıl Üretilir?
D vitamini, vücudumuzdaki pek çok olayda görev alır. Kemik sağlığından, bağışıklık sistemine kadar yaşamımız için hayati birçok olayı düzenler. D vitamini, UV ışığına maruz kalan cilt tarafından sentezlenir. UV ışınları özellikle UVB ışığı cilde temas ettiğinde, birtakım reaksiyonlar sonucunda D3 vitamini sentezlenir. Bunun dışında, gıdalarla da D vitamini alınabilir.[2]
D vitamininin vücutta üstlendiği görevler
D vitaminin asıl etkisi vücudumuzdaki kalsiyum miktarını artırmaktır. Bunun yanı sıra, bağışıklık sistemi ve duygu durumu üzerinde de etkileri mevcuttur. Yapılan çalışmalar, D vitaminin eksikliğinin kişilerde depresyonla ilişkili olabildiğini göstermektedir. [1][3]
Güneş ışığıyla ciltte sentezlenme süreci
Güneş ışığı veya UV ışınları cilde ulaştığında, deride D3 sentezi gerçekleşir. Daha sonra D3, vücutta 2 farklı enzimatik reaksiyon sonucunda vücudumuzun kullanabileceği haline dönüşür. İlk başta D3, karaciğerde 25-hidroksivitamin D3'e (25(OH)D) dönüşür. Sonrasında, 25(OH)D ise böbreklerde 1,25-dihidroksivitamin D3'e (1,25(OH)2D) hidroksillenir.[4] Oluşan sonuç ürün, bağırsaklarımızdan kalsiyumu geri emer. Böylece, kemik sağlığının korunmasına yardımcı olur.
Güneş Kremleri D Vitamini Üretimini Nasıl Etkiler?
Güneş kremleri, ciltte bir bariyer oluşturarak etkisini göstermektedir. Oluşturduğu bariyer güneşin zararlı etkilerinden korurken aynı zamanda deride oluşan D3 vitamini miktarını da etkilemektedir. [5]
Güneş kremi UVB ışınlarını engeller mi?
Güneşten gelen ışınlar, dalga boylarındaki farklılığa göre UVA ve UVB ve UVC olarak sınıflandırılmaktadır. Bu ışınların, cilt üzerinde farklı etkileri mevcuttur. UVB, ciltte oluşan kızarıklardan sorumlu asıl ışındır. Bununla beraber, ciltteki D vitamini sentezinden de sorumludur. Güneş kremleri ise özelliklerine bağlı olarak; UVA, UVB veya her ikisini birden engelleyen özellikte olabilirler. [5][6]
Bilimsel araştırmalar ne söylüyor?
Yazın güneş altında durduğumuzda güneşten gelen UVB fotonları, cilde girer ve D3 vitamini oluşmasını sağlar. Güneş kremleri, bu ışınları engellerken bununla beraber D3 vitamini oluşumunu da azaltmaktadır. [7]
Korumasız bir şekilde güneş ışınlarına uzun süre maruz kalınması; kızarıklık, kaşıntı hatta kansere kadar giden tablolara neden olabilmektedir. Ayrıca, bazı değişkenlere bağlı olarak kişiden kişiye D vitamini üretim miktarı farklılık göstermektedir. Güneşe ne zaman ve ne kadar süre maruz kaldığımız, giysilerimiz ve bireysel faktörler gibi birçok değişken deride oluşan D vitamini miktarını etkilemektedir. [5]
Güneş Kremi Kullanımı ve D Vitamini Eksikliğini Önleme Yolları
D vitamini eksikliği günümüzde yaygın görülen bir sorundur. Peki, D vitamini eksikliği yaşamamak için nelere dikkat etmeliyiz? Güneş kremi sürmemek, D vitamini eksikliği için başlı başına yeter mi?
Kontrollü güneş maruziyeti
D vitamini seviyelerini arttırmak için en uygun yol şudur: Güneş kremi sürülmemiş cildin, kısa süreyle ve düzenli olarak güneşe maruz bırakılmasıdır. Yani kontrollü güneş maruziyetidir. Uzun süre korumasız olarak güneş altında durmanın ise pek bir faydası olmamaktadır. [5]
Günlük önerilen güneşlenme süresi
Günlük önerilen güneşlenme süresi için net bir şey söylemek mümkün değildir. Çünkü kişiden kişiye bu süre değişmektedir. Ortalama bir değer verilecek olursa, 5-30 dakika arası güneş korumasız güneşlenmek yeterli olacaktır. Bu değer, cilt tipinize göre değişmektedir (20 dakikadan sonra kızarıklık, yanma oluyorsa 10-15 dakika sizin için yeterli olacaktır). [5] [8]
SPF seçimi ve doğru kullanım
D vitamini eksikliğinin asıl nedeni olarak güneş kremlerini suçlamak doğru olmaz. Güneş kremi kullanımı, D vitamini üretimini azaltır ama tamamen engellemez. Ayrıca çoğu kişinin doğru güneş kremi seçimi ve kullanımı hakkında yeterli bilgisi yoktur. Bu da oluşan korumanın kalitesini etkiler. Güneş kremi seçimi ve kullanımı hakkında daha detaylı bilgi için SPF Nedir? Güneş Kremi Seçimi ve Kullanımı Rehberi yazımıza göz atabilirsiniz.[9]
D Vitamini Seviyenizi Korumak İçin Ek Öneriler
Dünya nüfusunun neredeyse yarısında D vitamini eksikliği görülmektedir. D vitamini birçok gıdada bulunsa da bu gıdalar sanıldığı kadar zengin değildir. Bu nedenle, sağlıklı bir diyetle bile yeterli D vitamini alımı sağlanamayabilir. [8]
D vitamini içeren gıdalar nelerdir?
Diyetlerimizde çoğunlukla yer alan peynir, yumurta ya da süt ürünleri D vitamini içermektedir. Ancak alabalık, somon, ton balığı ve uskumru gibi yağlı balıklar; D vitamini içeriği açısından daha zengin besinlerdir.[8]
Takviye ürün kullanımı nasıl olmalı?
D vitamini takviyeleri, her ne kadar reçetesiz olarak satılıyor olsa da doktor kontrolünde kullanımı gerekmektedir. Kişinin kan değerlerine ve altta yatan bir hastalığı olup olmadığı değerlendirilerek tedavi şeması çıkarılmalıdır. Bu şekilde hazırlanan bireysel bir tedavi, daha etkili bir sonuç verecektir.
D vitamini eksikliği günümüzde yaygın bir sorundur. Vücudun D vitamini üretimini artırmak için kısa süreli, güneş koruyucusuz güneşlenme yeterlidir. Ancak güneş altında uzun süre vakit geçirilecekse mutlaka güneş kremi kullanılmalıdır; aksi takdirde cilt sağlığı olumsuz etkilenebilir. Cildinizi güneşten korurken etkili ve güvenli bir ürün arıyorsanız Güneşten Gelen Yaşam ürünlerimiz ile tanışabilirsiniz.
Kaynakça
[1] Ao, T., Kikuta, J., & Ishii, M. (2021). The Effects of Vitamin D on Immune System and Inflammatory Diseases. Biomolecules, 11(11), 1624. https://doi.org/10.3390/biom11111624
[2] Bikle, Daniel D. (2014). Vitamin D Metabolism, Mechanism of Action, and Clinical Applications. Chemistry & Biology, Volume 21, Issue 3, 319 – 329
[3] Webb, A. R. (2006). Who, what, where and when—influences on cutaneous vitamin D synthesis. Progress in Biophysics and Molecular Biology, 92(1), 17–25. https://doi.org/10.1016/j.pbiomolbio.2006.02.004
[4] Lips, P. (2006). Vitamin D physiology. Progress in Biophysics and Molecular Biology, 92(1), 4–8. https://doi.org/10.1016/j.pbiomolbio.2006.02.016
[5] Webb, A. R. (2006). Who, what, where and when—influences on cutaneous vitamin D synthesis. Progress in Biophysics and Molecular Biology, 92(1), 17–25. https://doi.org/10.1016/j.pbiomolbio.2006.02.004
[6] Yang, J. W., Fan, G. B., Tan, F., Kong, H. M., Liu, Q., Zou, Y., & Tan, Y. M. (2023). The role and safety of UVA and UVB in UV-induced skin erythema. Frontiers in medicine, 10, 1163697. https://doi.org/10.3389/fmed.2023.1163697
[7] Kimlin, M. G., Olds, W. J., & Moore, M. R. (2007). Location and vitamin D synthesis: Is the hypothesis validated by geophysical data? Journal of Photochemistry and Photobiology B: Biology, 86(3), 234–239. https://doi.org/10.1016/j.jphotobiol.2007.01.007
[8] Srivastava S. B. (2021). Vitamin D: Do We Need More Than Sunshine?. American journal of lifestyle medicine, 15(4), 397–401. https://doi.org/10.1177/15598276211005689
[9] Young, A. R., Narbutt, J., Harrison, G. I., Lawrence, K. P., Bell, M., O'Connor, C., Olsen, P., Grys, K., Baczynska, K. A., Rogowski-Tylman, M., Wulf, H. C., Lesiak, A., & Philipsen, P. A. (2019). Optimal sunscreen use, during a sun holiday with a very high ultraviolet index, allows vitamin D synthesis without sunburn. The British journal of dermatology, 181(5), 1052–1062. https://doi.org/10.1111/bjd.17888
